I  Ogólna charakterystyka Nadleśnictwa

Obszar:

Powierzchnia terytorialnego zasięgu działania Nadleśnictwa 133997 ha

Powierzchnia gruntów zarządzanych przez Nadleśnictwo      20203,65 ha

                                                 w tym powierzchnia lasów      19899,63 ha

Podział administracyjny kraju w zasięgu działania Nadleśnictwa

Województwo           świętokrzyskie

Powiat                       staszowski

Gminy                        Bogoria

                                   Łubnice

                                   m. Osiek

                                   Osiek

                                   m. Połaniec

                                   Połaniec

                                   Rytwiany

                                   m. Staszów

                                   Staszów

Powiat                        sandomierski

Gminy                         Klimontów

                                   Koprzywnica

                                   Łoniów

                                   Obrazów

Powiat                         opatowski

Gmina                          Lipnik

Podział lasu wg funkcji

- Rezerwaty                 - 5,96 ha

- Lasy ochronne          - 9965,79 ha

- Lasy gospodarczy     - 9924,43 ha

Udział siedlisk leśnych w Nadleśnictwie

wg grup żyzności:

- siedliska borowe                   - 6051,14 ha       31,30%                                

- siedliska lasowe                   - 11200,06 ha      57,93%

- siedliska borowe wyżynne   - 20,45 ha            0,11%

- siedliska lasowe wyżynne    - 2063,47 ha        10,67%

- siedliska borowe górskie      - 0 ha                   0,00%  

- siedliska lasowe górskie       - 0 ha                   0,00%

 Procentowy udział grup żyzności siedlisk leśnych w Nadleśnictwie Staszów.

wg stopni uwilgotnienia:

- suche                         - 0 ha                0,0%

- świeże                       - 14649,11ha    75,76%           

- wilgotne                    - 4386,07 ha     22,69%

- bagienne                    - 299,94 ha      1,55%

Procentowy udział stopni uwilgotnienia siedlisk leśnych w Nadleśnictwie Staszów.

Pochodzenie drzewostanów – struktura drzewostanów wg pochodzenia

- naturalne       - 2149,15 ha   11,2%

- sztuczne        - 16990,13 ha 88,5%

- odroślowe     - 48,58 ha       0,3%

Procentowy udział powierzchniowy i miąższościowy wg gatunków panujących

Procentowy udział gatunków panujących według zajmowanej powierzchni.

Procentowy udział gatunków panujących według miąższości

Przeciętna zasobność drzewostanów nadleśnictwa – 270 m³/ha

Przeciętny wiek drzewostanów w nadleśnictwie –66 lat

Procentowy udział powierzchni drzewostanów wg klas wieku

Procentowy udział powierzchni drzewostanów wg klas wieku

Przyjęte wieki rębności dla poszczególnych gatunków

Db                                          - 140 lat

Jd, Bk, Js                                 - 120 lat

So, Md, Kl, Jw, Wz, Lp, Db.c     - 100 lat

Św, Brz, Ol, Gb, Ak                  -  80 lat

Oś                                           -  50 lat

Tp                                            -  40 lat

II Gospodarka leśna

Celem nadrzędnym spośród podstawowych celów zasad gospodarki leśnej, określonych w ustawie o lasach, jest trwałe utrzymanie lasów dla ciągłego spełniania przez nie wielostronnych funkcji środowiskotwórczych, społecznych, ochronnych i gospodarczych. Realizacja tego celu wymaga zwiększenia odporności drzewostanów między innymi poprzez zachowanie i wzbogacenie różnorodności biologicznej raz bogactwa genetycznego ekosystemów leśnych, a jednym z podstawowych narzędzi jego realizacji jest plan urządzania lasu. W planowaniu urządzeniowym uwzględniane są wytyczne zawarte w: „Zasadach hodowli lasu", :Instrukcji ochrony lasu", „Instrukcji ochrony przeciwpożarowej" i innych zasadach, instrukcjach i wytycznych obowiązujących aktualnie w lasach Państwowych.

1.      Zadania z głównego użytkowania lasu

a.       Rozmiar (etat) użytkowania przedrębnego 12520,19 ha  5444,80 m³

b.      Rozmiar (etat) użytkowania rębnego          5090,5 ha      610371 m³

2.      Zadania z hodowli lasu

a.       Pielęgnowanie upraw (CW) 2563,36ha

b.      Pielęgnowanie młodników (CP) 2417,12ha

c.       Trzebieże wczesne 2327,43 ha

d.      Trzebieże późne 9565,14 ha

e.       Odnowienia i zalesienia:

• na powierzchniach otwartych 503,76 ha
• pod osłoną 1511,34 ha

f.       Podsadzenia dolesienia i uzupełnienia 313,21 ha

g.      Porządkowanie powierzchni pod odnowienia 2000,98 ha

III. Program ochrony przyrody

1.      Charakterystyka przyrodnicza nadleśnictwa

a)      Umiejscowienie wg regionalizacji przyrodniczo – leśnej

Położenie geograficzne lasów Nadleśnictwa Staszów określają współrzędne:

            od  50° 47' 52''  do  50° 19' 46'' szerokości geograficznej północnej,

            od  21° 02' 24''  do  21° 47' 08'' długości geograficznej wschodniej.

Według regionalizacji przyrodniczo-leśnej, przedstawionej w „Siedliskowych Podstawach hodowli lasu" (2004), lasy Nadleśnictwa Staszóww całości położone są na terenie Krainy Małopolskiej (VI)oraz następujących dzielnic i mezoregionów tej jednostki:

Obręb Golejów

•  dzielnica – Niziny Sandomierskiej (VI.10),
  • mezoregion– Niziny Nadwiślańskiej (VI.10.a), oddziały: 316-332, 436-443, 905d,f, 910;
• dzielnica – Wyżyny Środkowomałopolskiej (VI.9),
  • mezoregion– Niecki Połanieckiej (VI.9.c): pozostała część obrębu.

Obręb Klimontów

• dzielnica – Niziny Sandomierskiej (VI.10),
  • mezoregion– Niziny Nadwiślańskiej (VI.10.a), oddziały:225 l, 226;
• dzielnica – Wyżyny Środkowomałopolskiej (VI.9),
  •  mezoregion– Niecki Połanieckiej (VI.9.c), oddziały: 55A, 110-112, 112A, 113-138, 146-150, 154-169, 169A, 170-180, 180A, 181-219, 903-906, 909;
  •  mezoregion– Wyżyny Sandomierskiej (VI.9.d): pozostała część obrębu.

Obręb Kurozwęki

•  dzielnica – Gór Świętokrzyskich (VI.2),
  • mezoregion– Łysogórski (VI.2.b), oddział 910;
• dzielnica – Wyżyny Środkowomałopolskiej (VI.9),
  • mezoregion– Wyżyny Sandomierskiej (VI.9.d), oddział 90;
  •  mezoregion– Niecki Połanieckiej (VI.9.c): pozostała część obrębu.

       Informacje dotyczące regionalizacji fizyczno-geograficznej i geobotanicznej przedstawiono w elaboracie siedliskowym.

Na terenie Nadleśnictwa Staszów występują następujące formy ochrony przyrody: 2 rezerwaty przyrody o łącznej powierzchni 8,97 ha, 2 obszary NATURA 2000 o powierzchni 3207,60 ha, 1 obszar chronionego krajobrazu o powierzchni 8497,16 ha, 5 pomników przyrody, 4 zespoły przyrodniczo-krajobrazowe o łącznej powierzchni 9,54 ha a także liczne gatunki roślin, grzybów i zwierząt objęte ochroną gatunkową.

2.      Realizacja zadań ochrony przyrody w Nadleśnictwie

Ustawowym obowiązkiem Nadleśnictwa Staszów jest prowadzenie trwale zrównoważonej gospodarki leśnej, ukierunkowanej na zachowanie trwałości lasów oraz powiększanie zasobów leśnych i ciągłości ich wielostronnego użytkowania.

Zadania te Nadleśnictwo realizuje min. poprzez ograniczanie powierzchni zrębów zupełnych. Preferowanie czynników wzmagających trwałość lasu takich jak dostosowanie składu gatunkowego drzewostanów do siedliska, wzbogacanie składu gatunkowego drzewostanów i rozpraszanie ryzyka hodowlanego na możliwie dużą liczbę gatunków drzew i krzewów. Inicjowanie naturalnego odnowienia lasu na wszystkich siedliskach, o ile uzasadnia to skład gatunkowy drzewostanu, jego jakość i pochodzenie. W celu ochrony organizmów roślinnych i zwierzęcych decydujących o bogactwie i procesach samoregulacji w przyrodzie pozostawia się na zrębach na następną kolej rębu ok. 5% drzew o najlepszej żywotności i jakości technicznej. W trakcie prowadzenia gospodarki leśnej dąży się do pozostawienia jak największej ilości drewna martwego oraz drzew dziuplastych. Podczas prowadzenia prac leśnych są chronione i oszczędzane cenne gatunki oraz siedliska. Środki chemiczne, w ochronie lasu, stosowane są wyłącznie w przypadku, gdy nie ma alternatywnych metod mechanicznych lub biologicznych.

Nadleśnictwo Staszów chroni i prowadzi działania mające na celu regenerację ekosystemów mokradłowych, w ramach „Programu małej retencji". W celu zachowania w dolinach rzek lasów łęgowych i olsów, drzewostany te zostały wyłączone z użytkowania. Natomiast śródleśne łąki, torfowiska i wrzosowiska nie podlegają zalesianiu, ze względu na ich znaczącą rolę w kształtowaniu różnorodności biologicznej.

Nadleśnictwo Staszów realizuje także postanowienia Protokołu z Kioto, dążąc do zachowania i wzmagania udziału lasu w globalnym bilansie węgla. Poprawę w ograniczaniu ilości gazów cieplarnianych można m.in. osiągnąć dzięki odpowiednim działaniom związanym z prowadzeniem gospodarki leśnej, tj. poprzez zwiększanie powierzchni leśnej w wyniku zalesiania gruntów, odnawianie lasu z udziałem gatunków szybko rosnących, zabiegi hodowlane zwiększające zapas na pniu, zwiększanie retencji węgla w glebie.

3.      Formy ochrony przyrody

Lp. – Forma ochrony przyrody – Powierzchnia [ha] – Akt powołujący – Cel i przedmiot ochrony.

1. Rezerwat Przyrody „Zamczysko Turskie" - 2.45 ha - Zarządz. 77 MLiPD z dnia 19.04.1979 -Starodrzew lipowy.

2. Rezerwat Przyrody„Dziki Staw" - 6,52 ha - Rozporz. MOŚZNiL z dnia 21.12.1998- Ponad stuletnie drzewostany modrzewiowe oraz jeziorko potorfowe.

3. OZW SOO „Kras Staszowski" – PLH 260023- 298,14 ha - Obecność lejków krasowych, naturowych typów siedlisk i gat. chronionych i zagrożonych w skali regionu i kraju - Decyzja wykonawcza komisji z dnia 18 listopada 2011r. (notyfikowana jako dokument nr C(2011) 8278) (2012/14/UE).

4. OZW SOO „Ostoja Żyznów" – PLH 2609036- 1123,61 ha - Decyzja wykonawcza komisji z dnia 18 listopada 2011r. (notyfikowana jako dokument nr C(2011) 8278) (2012/14/UE) - 15 typów siedlisk przyrodniczych i 6 gat. ptaków wymienionych w Załączniku I Dyrektywy Siedliskowej. 3 gat. ssaków, 1 gat. płazów i gadów, 2 gat. ryb i 8 gat. bezkręgowców wymienionych w Załączniku II Dyrektywy Siedliskowej.

5. Jeleniowsko – Staszowski Obszar Chronionego Krajobrazu - 8678,00 ha - Rozporz. nr 89/2005 Wojewody Świętokrzyskiego z dn. 14.07.2005 - Wyróżniające się krajobrazowo tereny o zróżnicowanych ekosystemach.

6. Pomnik przyrody (dąb szypułkowy) - Rozporz. nr 35/2007 Wojewody Świętokrzyskiego z dn.12.12.2007 - Dąb w wieku ok. 250 lat, obwodzie 600 cm i wysokości 20 m.

 7. Pomnik przyrody (buk zwyczajny 2 szt.) - Rozporz. nr 35/2007 Wojewody Świętokrzyskiego z dn.12.12.2007- Buki w wieku ok. 250 lat, obwodach 350 cm i wysokości 26 m.

8. Pomnik przyrody (dąb bezszypułkowy)- Rozporz. nr 4/2008 Wojewody Świętokrzyskiego z dn.28.04.2008 - Dąb o obwodzie 600 cm i wysokości 27 m.

9.Pomnik przyrody (buk zwyczajny)- Rozporz. nr 35/2007 Wojewody Świętokrzyskiego z dn.12.12.2007- Bk w wieku ok 250 lat, obwodzie 340 cm i wysokości 25 m.

10. Pomnik przyrody (buk zwyczajny)- Rozporz. nr 35/2007 Wojewody Świętokrzyskiego z dn.12.12.2007- Bk w wieku ok 130 lat, obwodzie, 205cm, wysokości 25 m.

11. Zespół Przyrodniczo – Krajobrazowy „Tarczyn" - 3,60 ha - Rozporz. nr 16/2002 Wojewody Świętokrzyskiego z dn.18.02.2002 - Obszar porośnięty starodrzewem sosnowo – dębowym w wieku 160 – 200 lat.

12. Zespół Przyrodniczo – Krajobrazowy „Dębina nad Zimną Wodą" - 2,53 ha - Rozporz. nr 16/2002 Wojewody Świętokrzyskiego z dnia. 18.02.2002 – Obszar z występującym zbiorowiskiem olszowo-dębowym.

13. Zespół Przyrodniczo – Krajobrazowy „Rytwiany" - 2,25 ha - Rozporz. nr 18/2002 Wojewody Świętokrzyskiego z dn.19.02.2002 - Zbiorowisko leśne grądu z drzewostanem dębowo – grabowym z domieszką lipy, położone w bezpośrednim sąsiedztwie zabytkowego klasztoru.

14. Zespół Przyrodniczo – Krajobrazowy „Golejów"- 1,41 ha - Rozporz. nr 4/2003 Wojewody Świętokrzyskiego z dn.28.01.2003 - Obszar porośnięty starodrzewem sosnowo – dębowym w wieku ponad 140 lat. Jest to element dawnych naturalnych lasów.

15. Ochrona gatunkowa roślin - Rozporz. Ministra Środowiska z dn. 09.07.2004 w spr. gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną - Np. Bagno zwyczajne (Ledum palustre), Lilia złoto głów (Lilium martagon), Paprotka zwyczajna (Polypodium vulgare), Salwinia plywająca (Salvinia natans).

16.  Ochrona gatunkowa grzybów- Rozporz. Ministra Środowiska z dn. 09.07.2004 w spr. gatunków dziko występujących grzybów objętych ochroną - Np. Podgrzybek pasożytniczy (Xerocomus parasiticus), Szmaciak gałęzisty (Sparassis crispa), Chrobotki (Cladina sp.).

17. Ochrona gatunkowa zwierząt - Rozporz. Ministra Środowiska z dn. 28.09.2004 w spr. gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną - Np. Biegacze (Carabus sp.), Pachnica dębowa (Osmoderma eremita), Zatoczek łamliwy (Anisus vorticulus), Traszka grzebieniasta (Triturus cristatus), Żaba wodna (Rana esculenta), Żmija zygzakowata (Vipera berus), Jaszczurka zwinka (Lacera agilis), Bocian czarny ((Ciconia nigra), Jastrząb (Accipiter gentilis), Nocek duży (Myotis myotis), Popielica (Glis glis).

4.      Siedliska przyrodnicze

Siedliska przyrodnicze w Nadleśnictwie Staszów

Kod – Nazwa siedliska – Powierzchnia [ha] – Procenty [%]

(Udział procentowy został obliczony w rozbiciu na siedliska leśne i nieleśne odniesiony odpowiednio do powierzchni leśnej i nieleśnej Nadleśnictwa)

3150- Starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne 4,06 ha – 1,3%

3160 -Naturalne, dystroficzne zbiorniki wodne 9,65 ha – 3,1%

6410 -Zmiennowilgotne łąki trzęślicowe 0,34 ha – 0,1%

6510- Niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie 7,97 ha – 2,6%

7140 - Torfowiska przejściowe i trzęsawiska0,36 ha - 0,1%

Razem powierzchnia nieleśna22,38ha

9110- Kwaśne buczyny 41,30 ha – 0,2%

9130- Żyzne buczyny - 365,47 ha – 1,8%

9170- Grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny 1237,80 ha – 6,2%

9190- Pomorski kwaśny las brzozowo-dębowy 795,44 ha – 4%

91D0- Bory i lasy bagienne 3,00 ha – 0,01%

91E0 - Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe155,86 ha – 0,8%

91F0- Łęgowe lasy dębowo-wiązowo-jesionowe 41,62 ha – 0,2%

Razem powierzchnia leśna 2640,49ha

Nadleśnictwo ogółem 2662,87 ha

Łączna powierzchnia siedlisk odniesiona do powierzchni całego nadleśnictwa 13,2%.

5.      Drzewosany wyłączone z użytkowania

Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Radomiu wprowadziła procedury identyfikacji i wyłączania z użytkowania powierzchni leśnych. Celem wyłączania z użytkowania jest stworzenie sieci biocenoz najcenniejszych dla ochrony różnorodności biologicznej, które dodatkowo       w przyszłości stanowić będą  próbę porównawczą dla lasów gospodarczych. Na powierzchniach tych zaprzestano użytkowania, a zabiegi ograniczono jedynie do niezbędnych działań o charakterze sanitarnym i ochronnym, wyjątkowo pielęgnacyjnym w odnowieniach. Do tej grupy zaliczono powierzchnie w: rezerwatach przyrody, strefach ochrony ścisłej wyznaczonych w celu ochrony gatunków ptaków chronionych oraz powierzchnie wyznaczone na podstawie Decyzji Nadleśniczego Nadleśnictwa Staszów i zaproponowane przez wykonawcę projektu PUL.

Na terenie Nadleśnictwa Staszów z użytkowania wyłączonych jest 323,13 ha lasów, co stanowi 1,62% ogólnej powierzchni leśnej Nadleśnictwa.

Procentowy udział lasów wyłączonych z użytkowania w poszczególnych obrębach leśnych w stosunku do całej powierzchni lasów wyłączonych.

6.      Szczególne formy ochrony przyrody

       Prowadzone w ramach ,,Programu..." prace mają za zadanie przyczynić się do pełniejszego poznania aktualnego bogactwa przyrodniczego omawianych obrębów leśnych, a także zestawienia list występujących tu chronionych i rzadkich gatunków roślin i zwierząt.

Nadleśnictwo realizując zaplanowane zabiegi gospodarcze i ochronne powinno uwzględniać wszystkie zalecenia zawarte w Rozporządzeniach w sprawie ochrony gatunkowej: grzybów i porostów z dnia 9.07.2004 r. (Dz. U. nr.168. poz. 1765 z dn. 28.07.2004 r.); roślin z dnia 09.07.2004 r. (Dz. U. 04.168. 1764 z dn. 28.07.2004 r.)  i zwierząt z dnia 12.10.2011 r. (Dz. U. Nr 237, poz. 1419).

       W celu stworzenia i utrzymania odpowiednich warunków życiowych roślinom i zwierzętom objętym ochroną prawną, Nadleśnictwo  konsekwentnie prowadzi działania zmierzające do:

• wyszukiwania i otaczania opieką drzew i innych cennych tworów przyrody;
• uzupełniania listy chronionych i rzadkich gatunków flory i fauny z uwzględnieniem miejsca i sposobu występowania;
• wyznaczania tras zrywki drewna w taki sposób aby omijały stanowiska cennych gatunków roślin;
• szkolenia pracowników, co pozwoli świadomie unikać zagrożeń dla chronionej fauny i flory;
• obejmowania ochroną miejsc występowania cennych skupisk roślin chronionych (w uzgodnieniu z Wojewódzkim Konserwatorem Przyrody);
• przeciwdziałania zabijaniu, okaleczaniu, płoszeniu, chwytaniu oraz przetrzymywaniu i preparowaniu chronionych gatunków zwierząt;
• wykonywania zaleceń ochronnych w obiektach cennych przyrodniczo, a szczególnie w rezerwatach przyrody;
• ochrony gatunków rzadkich i zagrożonych chrząszczy saproksylicznych stwierdzonych w Nadleśnictwie; w miejscach występowania należy pozostowiać pniaki oraz różne formy drewna martwego, unikać korowania pnii i stososwania preparatów przyspiszających rozkład (np. PG IBL);
•  zachowania populacji motyli: Modraszek telejus oraz dwóch gatunków Czerwończyka, należy pozostawić śródleśne fragmenty terenów otwartych (polan, łąk, luk);
• zachowania pachnicy dębowej; należy pozostawiać przestoje gatunków liściastych, przede wszystkim dęby -  pozostawiać drzewa zasiedlone;
• stworzenia warunków rozwoju dla gatunków drapieżnych; pozostawiać drzewa zasiedlone (z gniazdami, również z gniazdami krukowatych);
• pomnażania stanowisk gatunków ssaków z rodziny pilchowatych; należy pozostawiać gatunki biocenotyczne (np.trześnia), chronić gniazda oraz drzewa zasiedlone, utrzymać zwarcie koron;
• ochrony gatunków nietoperzy stwierdzonych w Nadleśnictwie; należy pozostawiać drzewa dziuplaste, wywieszać skrzynki lęgowe, chronić zimowiska;
• ochrony stanowisk lelka; należy na słabych siedliskach borowych prowadzić rębnie zupełne zgodnie z przyjętym wykazem cięć rębnych;
• przeciwdziałania szkodnictwu leśnemu;
• przestrzegania zaleceń wynikających z certyfikacji gospodarki leśnej, w tym w szczególności pozostawianie drewna martwego w lesie oraz oceny wpływu realizowanych czynności gospodarczych na walory przyrodnicze;
• współpracy z organizacjami ekologicznymi, środowiskami samorządowymi w zakresie ochrony przyrody;
• nie pogarszania stanu siedlisk spełniających kryteria chronionych siedlisk przyrodniczych;
• wyznaczania stref ochronnych dla gatunków wymagających ochrony strefowej;
• zachowania śródleśnych bagien i siedlisk bagiennych.